Smarowanie maszyn

Smarowanie maszyn

Cel smarowania. Smarowanie (olejenie) należy do zasadniczych zabiegów konserwacyjnych i powinno być wykonywane systematycznie i racjonalnie. Celem smarowania jest zmniejszenie tarcia między powierzchniami współpracującymi, co zabezpiecza je przed zbyt szybkim ścieraniem oraz zwiększa sprawność maszyny, dzięki zmniejszeniu strat energii na pokonanie sił tarcia. Ponadto smarowanie (a zwłaszcza olejenie, tzn. smarowanie środkiem smarowym ciekłym) ułatwia odprowadzanie ciepła wytwarzanego wskutek tarcia.

Przed smarowaniem maszyna powinna być dokładnie oczyszczona. Należy też ściśle przestrzegać okresów smarowania oraz stosować tylko smar przewidziany instrukcją obsługi maszyny. Nieracjonalne smarowanie przyczynia się do szybkiego zużywania mechanizmów.

Rodzaje smarów. Do smarowania stosuje się środki smarowe ciekłe (oleje) lub stałe (smary).

Do olejów należą produkty przeróbki ropy naftowej oraz oleje syntetyczne estrowe i polisilikonowe. Głównymi kryteriami oceny olejów są: gęstość, lepkość, temperatura zapłonu, temperatura krzepnięcia, kwasowość i zawartość popiołu. Przy wyborze oleju obowiązuje ogólna zasada: im większa prędkość ślizgania (im większa średnica wału i czopa) lub im mniejsze obciążenie powierzchni ślizgowych, tym mniejsza powinna być lepkość oleju. Smary sporządza się z olejów mineralnych i zagęszczaczy, którymi są na ogół mydła. Smary uniwersalne sporządza się z użyciem mydeł wapniowych. Mechanizmy pracujące w wysokich temperaturach smaruje się smarami wysokotopliwymi, w których skład jako zagęszczacze wchodzą mydła sodowe. Pewne gatunki smarów stałych, przeznaczone do konserwacji czasowej metali i wyrobów metalowych, nie zawierają mydeł, lecz cerezynę i parafinę. Smary te są nazywane wazelinami.

Sposoby smarowania. Olejem smaruje się głównie łożyska ślizgowe. Rozróżniamy olejenie dopływowe i obiegowe. Olejenie dopływowe polega na tym, że olej z odpowiedniego zbiornika — smarownicy — płynie w sposób dozowany do panwi.

Smarownice olejowe
Smarownice olejowe

Smarownice olejowe: a) knotowa otworowa, b) knotowa syfonowa, c) iglicowa, d) pływakowa, e) obiegowa z pierścieniem smarującym

Olejenie obiegowe (krążące) polega na zastosowaniu tzw. pompowego układu smarowania lub pierścieni samosmarujących (rysunek e). Pierścień smarujący jest luźno zawieszony na czopie. Dolna część pierścienia jest zanurzona w oleju. Obracający się czop pociąga za sobą pierścień, a ten z kolei porywa olej i przenosi go na czop. Smarownice mogą doprowadzać olej do jednego punktu lub przewodami do wielu punktów (smarowanie centralne).

Smarem stałym smaruje się łożyska ślizgowe wolnobieżne oraz łożyska toczne, przeguby itp. Smarownice do smaru stałego mogą być samoczynne lub ręczne ciśnieniowe.

Smarowniczki samoczynne na smar stały
Smarowniczki samoczynne na smar stały

Smarowniczki samoczynne na smar stały: a) zbiornikowa na smar wysokotopliwy, b) zbiornikowa na smar niskotopliwy, c) kapturowa (Stauffera), d) tłoczkowo-sprężynowa.

W smarownicach tych wskutek nacisku sprężyny, działania siły odśrodkowej lub ciśnienia wywołanego ręcznym dokręcaniem pokrywy smar jest wtłaczany na czop. W niektórych maszynach są stosowane pompy obiegowe do smaru stałego. W maszynach gastronomicznych często stosuje się smarownice kapturowe (Stauffera).